Ελληνοπυγόστεος (Pungitius hellenicus)
Ένα ενδημικό ψάρι του γλυκού νερού που ζει μόνο στον τόπο μας!
Ο pungitius hellenicus ή ελληνοπυγόστεος, ανακαλύφθηκε τυχαία ως ένα και μοναδικό ψάρι, το 1939. Εντοπίστηκε από τον ιχθυολόγο Αλέξανδρο Στεφανίδη στη περιοχή Κομποτάδων Φθιώτιδας κατά την διάρκεια έρευνας για τον gasterosteus.
Κατάφερε να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στη πορεία εξέλιξης της Γης. Έτσι για 25 εκατομμύρια χρόνια πέρασε από παγετώνες και γεωλογικές μεταβολές, μέχρι τελικά να βρεθεί ως το μοναδικό είδος των μικρών υδάτινων πηγαδιών της λεκάνης απορροής του Σπερχειού.
Το αρχαίο αυτό ψάρι κατετάγει στο γένος Pungitius που απαντάται στην οροσειρά των Άλπεων. Ο Ελληνοπυγόστεος χαρακτηρίζεται από μικρή σωματική διάπλαση, ελαττωμένο αριθμό ραχιαίων ακάνθων, παντελής έλλειψη κοιλιακών πτερυγίων. Επίσης δεν διαφέρει εξωτερικά η ανάπτυξη των οστών της λεκάνης. Αυτά τα χαρακτηριστικά οδήγησαν τον ερευνητή αρχικά να συμπεράνει ότι πρόκειται για κάποια γενετική ανωμαλία.
Το 1971 όμως ανακαλύφθηκε μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα. Τα άτομα που εξετάστηκαν έφεραν τα ίδια χαρακτηριστικά με το αρχικό δείγμα. Έτσι αποδείχτηκε ότι πρόκειται τελικά για ένα καινούργιο είδος που ονομάστηκε pungitius hellenicus.
Πρόκειται για αρχέγονο είδος ψαριού με μακρά εξελικτική πορεία. Η έρευνα έχει αποδείξει ότι το γένος pungitius hellenicus ζούσε τη τριτογενή περίοδο, δηλάδή την περίοδο που λαμβάνουν χώρα σημαντικές γεωλογικές ανακατατάξεις στον ευρύτερο χώρο του αλπικού ορογενετικού συστήματος, στο οποίο εντάσσονται και οι Ελληνίδες.
Στοιχεία δείχνουν πως πρέπει να υπήρχε ένας αρχικός πρόγονος με μεγάλη εξάπλωση. Στη συνέχεια λόγο γεωλογικών μεταβολών έγιναν απομονώσεις πληθυσμών. Έτσι προέκυψαν εξελικτικά νέα είδη μεταξύ των οποίων και ο Ελληνοπυγόστεος. Αυτό το πρότυπο εξέλιξης είναι γνωστό με τον όρο αλλοπατρική ειδογένεση.
Ένας πληθυσμός χωρίζεται σε ομάδες λόγω κάποιου γεωγραφικού φραγμού. Πιθανή δημιουργία βουνών ή εισβολή της θάλασσας μέσα στην στεριά και δημιουργία νησιών. Οι αποκομμένες ομάδες αναπτύσσονται ξεχωριστά και εμφανίζουν αλλαγές στο γενετικό υλικό (γενετική ποικιλότητα) και υφίστανται τη δράση της φυσικής επιλογής. Έτσι, σταδιακά μέσα από σημαντικές διαφοροποιήσεις προκύπτουν νέα είδη.
Οι μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες επηρέασαν ελάχιστα τον Ελληνοπυγόστεο στην εξέλιξη ως είδος.
Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσε, σε μικρούς υδάτινους χώρους, δεν επέτρεπαν την άμεση ανταλλαγή γενετικού υλικού.
Ο Ελληνοπυγόστεος (pungitius hellenicus) είναι ένα ιθαγενές ενδημικό ψάρι του γλυκού νερού. Το σώμα του είναι λείο και οι χρωματισμοί του συνήθως σχηματίζουν στα πλάγια ανώμαλες εναλλασσόμενες καστανόχρωμες η κιτρινωπές ζώνες.
Προτιμά υδάτινα συστήματα πλούσια σε υδρόβια βλάστηση. Σε όλα τα στάδια της ζωής του κρύβεται ανάμεσα σε αυτά. Εκεί βρίσκει την τροφή του, η οποία αποτελείται από μικροσκοπικούς οργανισμούς. Αναπαράγεται κατά τους μήνες Μάρτιο-Ιούλιο και τα αυγά του ωριμάζουν και αποβάλλονται τμηματικά.
Αποτελεί ένα σπάνιο είδος αλλά όχι άμεσα απειλούμενο, παρόλη την ανθρώπινη παρέμβαση στην περιοχή ανάπτυξης του.
* kaliterilamia.gr
Ενδιαφέρον εχει και οτι γράφει ο Κώστας Δ. Ζαγγογιάννης
Ο Ελληνοπυγόστεος είναι ένα ιθαγενές ενδημικό ψάρι του γλυκού νερού της Ελλάδας. Συναντάται μόνο στις τάφρους απορροής των υδάτων (Σούδες) ,του Σπερχειού ποταμού, καθώς και σ' ένα μεγάλο αριθμό φυσικών πηγαδιών (Ματάκια), που βρίσκονται στον κάμπο του Γοργοποτάμου. Ζει επίσης στις πηγές της Αγίας Παρασκευής Λαμίας, αλλά έχει εξαφανιστεί από τις πηγές των Κομποτάδων και των Μεξιατών Φθιώτιδας.
Δεν ξεπερνά τα 5 εκατοστά και ζει λιγότερο από 18 μήνες. Το σώμα του είναι λείο και οι χρωματισμοί του συνήθως σχηματίζουν στα πλάγια ανωμαλίες εναλλασσόμενες καστανόχρωμες ή κιτρινωπές ζώνες. Απουσιάζουν τελείως τα κοιλιακά πτερύγια και μπροστά από το ραχιαίο πτερύγιο υπάρχουν 9 συνήθως ελεύθερες ακτίνες, οι οποίες δεν είναι πάντοτε ορατές εξωτερικά.
Προτιμά υδάτινα συστήματα πλούσια σε υδρόβια βλάστηση και με κρύα καθαρά και τρεχούμενα νερά, αν και απαντάται και σε στάσιμα. Τρέφεται με προνύμφες εντόμων , καρκινοειδή και μαλάκια. Η αναπαραγωγή του γίνεται κατά τους μήνες Μάρτιο εώς Ιούλιο. Το Αρσενικό φτιάχνει φωλιές από φυτικά υλικά, όπου το θηλυκό αποθέτει για γονιμοποίηση μικρές ποσότητες αυγών. Το αρσενικό προστάτευε τ΄ αυγά για 4 εώς 5 ημέρες μέχρι την εκκόλαψη των προνυμφών, οι οποίες αποκτούν σύντομα τα χαρακτηριστικά των ενηλίκων.
Ο Ελληνοπυγόστεος απειλείται από τις ανθρώπινες Δραστηριότητες (εκτεταμένες υδροληψίες, μπαζώματα, τεχνικά έργα). Αντιθέτως οι καθαρισμοί των τάφρων και η δημιουργία ευτροφισμού μέσω της έκλυσης γεωργικών λιπασμάτων ενδεχομένως δημιουργούν συνθήκες ευνοϊκές για το είδος σε μακροχρόνια βάση.
Ο Ελληνοπυγόστεος αναφέρεται στον κατάλογο των απειλούμενων ζώων της Διεθνούς Ένωσης προστασίας της Φύσης και των Φυσικών πόρων (IUCN) και προστατεύεται με το 67/81 Π.Δ.
Όπως όλα τα ενδημικά είδη, αποτελεί φυσική εθνική κληρονομιά και έχουμε καθήκον να διατηρήσουμε το είδος για τις επόμενες γενιές, προστατεύοντας τον βιότοπο μας από καταστροφές, αλλοιώσεις και υποβαθμίσεις.
Πηγές
Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ( Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων )
Περιοδικό « Η φύση » τεύχος Μαρτίου 2002 της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου