Τετάρτη 31 Μαρτίου 2021

 Aντιπλημμυρική προστασία ή καταστροφή?

Η αδιαμφισβήτητη ανάγκη για αντιπλημμυρική προστασία πρέπει να γίνεται με επιστημονική τεκμηρίωση, με τήρηση των διαδικασιών και της νομοθεσίας, με γνώμονα και την προστασία του περιβάλλοντος, και όχι με ισοπέδωση της βλάστησης σε μήκος χιλιομέτρων.
Το φωτογραφικό υλικό που δημοσιεύτηκε τις τελευταίες μέρες, από τις εργασίες αντιπλημμυρικού καθαρισμού του ποταμού Αγιαμονιώτη και του ποταμού Ληθαίου στα Τρίκαλα, με μεγάλης έκτασης παρέμβαση στο ποτάμιο οικοσύστημα, προκάλεσε πάρα πολλά ερωτηματικά και βαθύτατη ανησυχία.
Η εικόνα εκσκαφικών μηχανημάτων μέσα στην κοίτη των ποταμών, οι κοπές εκατοντάδων δέντρων, που από την διάμετρό τους είναι φανερό ότι βρίσκονται πολλά χρόνια εκεί, και τα εκτενή χωματουργικά έργα, δείχνουν παρεμβάσεις βαρέως τύπου. Το γεγονός ότι αυτές συνέπεσαν με τον εορτασμό της παγκόσμιας ημέρας δασών (21/3) και της παγκόσμιας ημέρας νερού (22/3), επιπλέον αποτελεί μία αμήχανη σύμπτωση.
Η αδιαμφισβήτητη ανάγκη για αντιπλημμυρική προστασία πρέπει να γίνεται με επιστημονική τεκμηρίωση, με τήρηση των διαδικασιών και της νομοθεσίας, με γνώμονα και την προστασία του περιβάλλοντος, και όχι με ισοπέδωση της βλάστησης σε μήκος χιλιομέτρων.
Θεωρούμε απαραίτητο:
να εξεταστεί κατά πόσο έχουν τηρηθεί οι διαδικασίες και έχουν εκδοθεί οι κατάλληλες άδειες για τέτοιας κλίμακας παρεμβάσεις.
να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη με κατάλληλες υδραυλικές/ γεωλογικές μελέτες η αντιπλημμυρική αποτελεσματικότητα των όποιων παρεμβάσεων στην διατομή και τις όχθες των ποταμών και το πλημμυρικό τους πεδίο.
να αποτιμηθούν οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον από την κοπή δέντρων, στα οποία φωλιάζουν πτηνά, αλλά και στο ποτάμιο οικοσύστημα το οποίο περιλαμβάνει και προστατευόμενους υδρόβιους οργανισμούς.
να εξεταστεί η άμεση αποκατάσταση των όποιων ζημιών στο φυσικό περιβάλλον.
*Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης

Τρίτη 30 Μαρτίου 2021

 Ο Πλάτανος

Βουίζει η Ελληνική έξοχή από την πληθώρα των ονομάτων του. Δεκάδες ελληνικών χωριών, αμέτρητα τοπωνύμια των κάμπων και των βουνών φέρουν τα οικόσημα του Πλατάνου: Πλάτανος, Μεγαλοπλάτανος, Γεροπλάτανος, Πλαταμώνας, Πλατανάκια, Πλατανούσα, Πλατανίδια, Πολυπλάτανος, Πλατανιάς, Πλατάνια, Πλατανόλακκα, Πλατανόβρυση, Πλατανόραχη, Πλατανοχώρι, Πλατανιστός, Πλατανότοπος, Πλατανίτσα, Πλατανιώτισσα, Πλατανόρεμα…
Το εθνικό μας δέντρο είναι ο Πλάτανος. τον χαίρεται η Ελλάδα από τα ομηρικά χρόνια ίσαμε σήμερα: «Καλεί υπό Πλατανίσκω όθεν ρέει αγλαόν ύδωρ..» τραγουδάει ο Όμηρος για τον πανάρχαιο πλάτανο της Αυλίδας κάτω από τον οποίον έκαναν θυσίες οι ‘Ελληνες συγκεντρωμένοι στις Ευβοϊκές ακτές, για την εκστρατεία τους στην Τροία. Ο Ομηρικός αυτός στίχος θυμίζει τόσο πολύ τη νεώτερη δημοτική μας μούσα της Διαμαντούλας:
Κάτω στα δασιά πλατάνια
στην Κρυόβρυση…
Και τα δασιά πλατάνια κατακλύζουν με την ολόδροση ομορφιά τους όλο τον ελληνικό χώρο. Φουντώνει και σαλεύει, υψώνοντας την πράσινη σημαία του, ο Πλάτανος σε πολιτείες και σε χωριά, σε βρύσες και κεφαλάρια, σε ποταμιές, σε σταυροδρόμια, από τις θαλάσσιες ακτές έως τα μεγάλα υψόμετρα των βουνών μας. Κάνει ευχάριστη συντροφιά με την ξανθόφλουδη κουμαριά, τα μυρωδάτα σμύρτα, τα ρείκια και το θυμάρι. Αλλά και με το ψυχρόβιο έλατο, δίπλα στα ορεινά λαγκάδια και τα κρυστάλλινα κεφαλάρια. ο ανοιχτοπράσινος χρωματισμός της πλούσιας φυλλωσιάς του ξεχωρίζει από μακριά, ανάμεσα στις πράσινες σιλουέτες των βουνοπλαγιών μας. Δεν καμουφλάρεται ο πλάτανος. Διαλαλεί περήφανα το θαλερό πόστο του, είτε στις δαντελλένιες βρίσκεται ακρογιαλιές για να αγναντεύει τα πολυτάξιδα καράβια, τους θυμούς της θάλασσας και τα νησιά, είτε στις εξαίθρες των ελατιάδων για να θαυμάζει τις αγέρωχες βουνοκορφές είτε στους απέραντους κάμπους για να συντροφεύει το μόχθο του δουλευτή…
Ο πλάτανος είναι αλάνθαστος ραβδοσκόπος. Όπου υδροφόρο στρώμα, όπου λαγκαδιά που κελαρύζει, όπου κεφαλάρια και νερομάνες, όπου κοιλάδες και ποταμιές, θα βυθίσει τη ρίζα του ο πλάτανος. το λένε και τα δημοτικά δίστιχα:
Ο πλάτανος θέλει νερό
κ’ η λεύκα θέλει αγέρα…
Σαν δεις πλάτανο και βάτο
τρέχει και νερό από κάτω.
Ο πλάτανος ισκιώνει τις πλατείες των χωριών, το μεσοχώρι. Στο χοντρό κορμί του τοιχοκολλούνται τα έγγραφα των υπηρεσιών οι διάφορες ανακοινώσεις, προκηρύξεις δημοπρασιών, πολύχρωμες φανταχτερές ρεκλάμες. Εκεί ποζάρουν, σε προεκλογικές εποχές, oι φωτογραφίες των υποψηφίων εθνοπατέρων και τα προεκλογικά τους προγράμματα.
Στο ίδιο σκιερό πόστο συνεδρίαζαν οι δημογέροντες του χωριού. Εκεί τις θερμές ημέρες της καλοσύνης αντηχούνε οι γνώριμοι κρότοι του ταβλιού και γίνονται οι αψιμαχίες της μικρής κολτσίνας με τις δίδυμες δόξες της διάρας σπαθί και του δέκα καρό.
Το καλοκαίρι, στη λαύρα του μεσημεριού, οι φτερωτές ορχήστρες των τζιτζικιών στα δροσερά κλωνάρια του πλάτανου στήνουν τα μουσικά τους αναλόγια.
Το ξύλο του πλάτανου δεν έχει καλό χρώμα. Είναι στερεό, σκληρό και βαρύ, άλλα σκάζει και στραβώνει. το χρησιμοποιούνε πάντως στα χωριά σαν το προχειρότερο για κοινή χρήση, για σκάφες, αργαλειούς, γεωργικά εργαλεία, σαμαρόξυλα, κοινά κασόνια, τραπέζια, ακόμα και για κοινά έπιπλα ντουλάπες, καναπέδες κλπ.
Από τα πλατανόξυλα κι άλλα παρόμοια – κατώτερα – είδη ξύλων γίνονται σύμφωνα με τη λαϊκή παροιμία, οι Μανώληδες, οι Γιάννηδες, κι΄ οι Αντώνηδες:
Κόψε λεύκα φτιάσ’ Αντώνη
κι΄ από πλάτανο Μανώλη.
Αν ρωτάς και για το Γιάννη,
όποιο ξύλο θέλεις κάνει.
Ο πλάτανος, αν το ξύλο του είναι από τα κατώτερα, προσφέρει άλλες πολύ σημαντικές υπηρεσίες. Πόσα και πόσα αγροτικά κτήματα στον κάμπο, πόσοι δρόμοι, πόσα γεφύρια, κι άλλα έργα πολιτισμού δεν γλίτωσαν από τις άγριες κατεβασιές των χειμάρρων, τις διαβρώσεις στους όχθους και τις πλημμύρες, χάρη στην ηρωική αντίσταση των πλατανιών που ορθώνονται, δίπλα στις κοίτες των ρεματιών, με τις βαθιές και πολυπλόκαμες ρίζες, με τα ροζιάρικα και χοντρά κορμιά τους. Ζωντανούς προβόλους, τους ονομάζουν οι μηχανικοί μας.
Γι’ αυτό η πιο σίγουρη και ολιγοδάπανη προστασία των όχτων και των βάθρων των γεφυριών από τη διάβρωση του νερού και την εκτροπή της κοίτης πετυχαίνεται με τη φύτευση υδροχαρών δέντρων, από τα οποία τα πιο στέρεα είναι τα πλατάνια.
Δεν ανήκει στα μακρόβια δέντρα ο πλάτανος, όπως το πουρνάρι, η ελιά, ο ίταμος που μπορούν να φτάσουν και να περάσουν τα χίλια χρόνια. Κουφαλιάζει γρήγορα και σαπίζει. Έχει όμως μεγάλη ριζοβλαστική ικανότητα, χάρη στην οποία μπορούν να ξεπετιούνται από τη σαπισμένη σάρκα του καινούρια φύτρα και βλαστάρια και να δημιουργούνται στην ίδια θέση του «μητρικού» δέντρου νέα άτομα. Σ’ αυτή τη μεγάλη ανανεωτική ικανότητα της ρίζας του οφείλεται η διαιώνιση μερικών παλιών ιστορικών πλατάνων εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια, όπως ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω, ο αειθαλής πλάτανος της Κρήτης που τον αναφέρει ο Θεόφραστος.
Αλλά ποιος τη λογάριασε ποτέ την τεράστια αυτή αναγεννητική δύναμη της ρίζας; Αυτή που τρέφει και στηρίζει τις πράσινες κολόνες όλων των δέντρων; Καμαρώνουμε την ανθισμένη κορμοστασιά τους, τη φυλλωσιά τους, δίχως να θυμόμαστε τι οφείλεται στον άξιο δουλευτή, που μοχθεί ασίγαστα μέσα στα σκοτάδια της γης. Όπως στη ζωή, έτσι και στη φύση, θα υπάρχουν πάντοτε οι σεμνοί κι αθόρυβοι δημιουργοί. Ένας ύμνος γι’ αυτούς είναι οι λιτοί στίχοι του Δροσίνη.
Το δέντρο υψώνεται πανέμορφο
και πρασινίζει κι ευωδιάζει
τ’ άνθη, τα φύλλα καμαρώνουμε,
τη ρίζα ποιος τη λογαριάζει!
Μα εκείνη, ταπεινή κι αθώρητη
Μάνα γεμάτη καλοσύνη
από τη σάρκα, από το αίμα της
την ομορφιά του δέντρου δίνει…
Τους πιο φαρδείς ετήσιους κύκλους έχει ο πλάτανος. Φτάνουν έως 2 και 3 πόντους ο ένας. Τόσο δηλαδή χοντραίνει το χρόνο το κορμί του. Το ίδιο πάχος για να τ’ αποκτήσει το βραδυαύξητο πουρνάρι χρειάζεται μισόν αιώνα.
Το ίδιο άτομο του πλάτανου, μπορεί να ζήση συνήθως έως 200 με 300 χρόνια. Μερικά τέτοια αιωνόβια πλατάνια σώζονται από τους χρόνους του Μεγάλου Αγώνα, όπως:
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΛΑΤΑΝΙΑ
1. Ο πλάτανος της Αρτας στην αριστερή όχθη του Άραχθου δίπλα στο θρυλικό γιοφύρι. Από τα κλωνάρια του κρεμούσε ο Αλή Πασάς τους ανυπόταχτους ραγιάδες. Τον πόνο των πλατανιών που βεβήλωνε ο τύραννος τραγουδάει η δημοτική μας μούσα:
– Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος;
με το νερά στη ρίζα σου και πάλι μαραμένος;
– Παιδιά μ ’ σα με ρωτήσατε να σας το μαρτυρήσω:
Αλή Πασάς επέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες,
κ’ ούλοι στον ίσκιο μ’ έκατσαν, ’ποκάτ’ απ’ τη δροσιά μου
κι’ ούλοι σημάδι μ’ έβαλαν κι’ ούλοι με ντουφέκισαν
κι’ αυτός ο γέρο Αλή Πασάς μες στην καρδιά μου ρίχνει.
2. Ο πλάτανος της Αγίας Λαύρας. Κάτω από αυτόν ο Παλαιών Πατρών Επίσκοπος Γερμανός άναψε πρώτος τη θρυαλλίδα για την Ανάσταση του Γένους κι ευλόγησε την ιστορική του απόφαση: Λευτεριά ή θάνατος!
3. Τα ιστορικά πλατάνια των Κομποτάδων. Τα καμαρώνουν όσοι ταξιδεύουν από τη Λαμία για τα Λουτρά της Υπάτης και το περίφημο μοναστήρι Αγάθωνα. Βρίσκονται δίπλα και δεξιά του αμαξιτού δρόμου, στο κέντρο του χωρίου Κομποτάδες. Κάτω από τα πλατάνια αυτά έγινε στις 20 Απριλίου 1821 σύσκεψη των οπλαρχηγών της Ρούμελης, Διάκου, Πανουριά και Δυοβουνιώτη για την άμυνα κατά του τουρκικού στρατού, που είχε τον επίλογο της στις νεώτερες Θερμοπύλες, το γνωστό ολοκαύτωμα του Διάκου στην Αλαμάνα.
4. Ο πλάτανος του Ναυπλίου. Κάτω από αυτόν έγινε το 1832 η βάφτιση του Τρικούπη που ονομάστηκε Χαρίλαος για να δείξουν τη γενική χαρά του ελληνικού λαού για την απελευθέρωση της Ελλάδος.
Κάτω από τον ίδιο πλάτανο έγινε ο πρώτος εθνικός έρανος του 1821, στον οποίο μια γνωστή ζητιάνα του Ναυπλίου – η Ψωροκώσταινα – έδωσε όλες τις οικονομίες και μαζί μ’ αυτές κληροδότησε το παρατσούκλι της στο Κράτος, που ονομάστηκε… Ψωροκώσταινα. Όταν δε το 1843 έθαψαν δίπλα στη ρίζα του τα οστά του Υψηλάντη, ο επικήδειος ρήτορας έπλεξε και το εγκώμιο του ιστορικού πλατάνου: «Πλάτανε, ω πλάτανε, μάρτυς της εν Επαναστάσει εθνικής δόξης μας, αστέγων εξέδρα, του Βουλευτικού και του Εκτελεστικού μας ρητορικόν βήμα και πνύξ της νέας Ελλάδος, ω Πλάτανε…».
5. Η πλατάνα της Εύβοιας. Δίπλα στον αμαξιτό Προκόπι – Μαντούδι, στον αριστερό όχτο του ποταμού Κηρέα και κοντά στο χωριό Προκόπι. Είναι περίφημη για την περίμετρο του κορμού της, κάπου 18 μέτρα, αλλά και για το συμπαγή κορμό της, δίχως κουφάλα, σαν χιλιόχρονη πουρνάρα. Είναι το χοντρότερο ελληνικό δέντρο, γι’ αυτό το επισκέπτονται όλοι όσοι ταξιδεύουν στο ιερό σκήνωμα του Αγιάννη του Ρώσσου στο Προκόπι.
6. Ο Ιερός Πλάτανος της «Πλατανιώτισσας». Στις φαρδιές κουφάλες των πλατάνων η ευσέβεια των παλιών ανθρώπων στέγαζε εικόνες του Χριστού, της Παναγιάς και Αγίων. Μια τέτοια κουφάλα η μεγαλύτερη στον τόπο μας, βρίσκεται στην περιφέρεια Καλαβρύτων, στο χωριό Κλαπατζούνα, που μετονομάστηκε «Πλατανιώτισσα» από τα πολλά και σημαδιακά πλατάνια του. Τρία από τα πλατάνια αυτά, ύψους 20 περίπου μέτρων ενώνονται κοντά στη βάση τους σ’ ενιαίο φυτικό σχηματισμό με μια τεράστια κουφάλα με ελλειπτική (σε σχήμα αυγού) διατομή, πού έχει διαστάσεις απίθανες. 3,5 μέτρα η μικρή της διάμετρος και οχτώ η μεγάλη. Έτσι διαμορφώθηκε η ξύλινη αυτή σπηλιά σ’ εκκλησάκι της Παναγιάς με το μικρό του «Ιερό» και την Αγία Τράπεζα κι ένα χώρο για 15 προσκυνητές. Στην ξύλινη οροφή, όπου τερματίζεται ή διάβρωση των σπλάχνων του γιγαντιαίου πλάτανου (και συνεχίζεται πια ο συμπαγής κορμός του) έχει αποτυπωθεί η μορφή της Εικόνας της Παναγιάς του Μεγάλου Σπηλαίου, με την ιστορία του οποίου συμπορεύεται η περίφημη αυτή ξύλινη κατακόμβη, μια ιστορία πού ξεκινάει εδώ και 1600 χρόνια.
Για το πλατάνι αυτό της Πλατανιώτισσας έχει γράψει ένα αξιόλογο βιβλιαράκι ο Δασονόμος Δη μ. Κανελλόπουλος με πρόλογο από μέρους αυτού που γράφει τις γραμμές αυτές.
7. Ο ιστορικός πλάτανος του Χατζηχαμπέζου στο Στόμιο της Λάρισας κοντά στις εκβολές του Πηνειού. Στον πλάτανο αυτό κρέμασε ο γιος του Αλή Πασά Βελής το δημογέροντα του τόπου Αντώνη Χατζηχαμπέζο, γιατί αρνήθηκε να του παραχωρήσει για τσιφλίκι του την περιοχή, σαν εκπρόσωπός της. Με δόλο ακολούθησε η δολοφονία του Τούρκου φίλου του Εμάζ Μπέη, που σκίστηκε να γλιτώσει το δημογέροντα Χατζηχαμπέζο. Τα δυο αυτά εγκλήματα του Αλή- λέει η τοπική ιστορία – υπήρξαν μοιραία πολιτικά του σφάλματα. Οι Λαρισαίοι Μπέηδες, που τους είχε «κάψει την κάπα» ο Αλή Πασάς, ορκίστηκαν εκδίκηση. Με μια ακόμα αφορμή, τα δυο αυτά εγκλήματα ενός εξέχοντος χριστιανού και ενός δυναμικού Τούρκου έφτασαν στο Διβάνι και με τη συμπαράσταση του Μεγάλου Βεζύρη (εχθρού του Αλή) Χαλίλ πέτυχαν να γίνει ο αρβανίτης αντάρτης της Ηπείρου «φερμανλής» δηλαδή επικηρυγμένος, με τη γνωστή του κατάληξη.
Με τέτοια σπουδαία γεγονότα, προεπαναστατικά, έχει συνδεθεί ο αιωνόβιος πλάτανος του Στομίου. Για τον πλάτανο αυτό έχει γράψει ενδιαφέρον ιστορικό άρθρο ο Θεσσαλός δημοσιογράφος Βάσος Καλογιάννης που δημοσιεύτηκε στα «Δασικά χρονικά» (Τεύχος Δ/βρίου 1972), και από το όποιο πήραμε τις γραμμές αυτές.
8. Ο πλάτανος του «Αγίου Γερασίμου» στο ομώνυμο μοναστήρι, που βρίσκεται στους πρόποδες του Αίνου της Κεφαλλονιάς. Δέντρο με τεράστιες διαστάσεις έχει φυτευθεί πριν 400 χρόνια από τον πολιούχο της Κεφαλλονιάς, όταν εμόναζε στο μοναστήρι.
Και τώρα μερικά από τα πλατάνια που αναφέρουν οι αρχαίοι χρόνοι:
9. Ο πλάτανος των Δελφών, δίπλα στην Κασταλία πηγή. Κάτω απ’ αυτόν μίλησε η Λητώ στα δυο παιδιά της, την Άρτεμη και τον Απόλλωνα και τα παρότρυνε να εξοντώσουν τον στοιχειωμένο Πύθωνα.
10. Ο Πλάτανος του Αγαμέμνονα στην Αυλίδα, που αναφέραμε στην αρχή της βιογραφίας.
11. Ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω. Σώζεται η τεράστια κουφάλα του. Κάτω από τον ίσκιο του έγραφε και δίδασκε τις αθάνατες υποθήκες του ο πατέρας της θεραπευτικής επιστήμης. Οι Δωδεκανήσιοι νιώθουν, μέχρι σήμερα θρησκευτική λατρεία για τον πράσινο αυτό πρεσβύτη της Κω, τον Πλάτανο. Ένα γαμήλιο άσμα τραγουδάει:
Σαν τον πλάτανο της Κω να γεροντοκλωνιάσει,
το καλό αντρογυνάκι μας παιδιών παιδιά να πιάσει.
12. Ο πλάτανος του Παυσανία κοντά στο Αίγιο. Τον αναφέρει ο αρχαίος ταξιδιωτικός συγγραφέας.
Η Γενική Δ/νση Δασών, με δική μας εισήγηση, ζήτησε με εγκύκλιο διαταγή της από τους Δασάρχες της Χώρας ν’ αναζητήσουν, απογράψουν και φωτογραφήσουν τα Δασικά μας δέντρα που αποτελούν μνημεία της Ελληνικής Φύσεως λόγω της ιστορικής, αρχαιολογικής, λαογραφικής κλπ. σημασίας τους ή λόγω υπερβολικών διαστάσεων και ηλικίας, παίρνοντας παράλληλα ειδικά προστατευτικά μέτρα για την διάσωση τους και την καλή τους διατήρηση.
Ο πλάτανος ήταν το πιο αγαπημένο δέντρο της Κλεφτουριάς στους χρόνους της Τουρκικής σκλαβιάς. Από τον κεντρικό πλάτανο του μεσοχωριού της Ηπειρωτικής Τσαρίτσανης (χωριό στους πρόποδες του Ολύτσικα και πίσω από τα βουνά του Σουλίου) «ακούρμεναν» τις μάχες των Σουλιωτών:
Στη μέση απ’ τη Τσαρίτσανη, στον πλάτανου τη βρύση,
Μπολουμπασιάδες κάθονταν κι όλοι οι καπεταναίοι
κι ακούρμεναν τον πόλεμο, πως πολεμάν οι Σουλιώτες
πως πολεμάει η Τζαβέλαινα με τους παλιαρβανίτες.
Με πικρό παράπονο ο καπετάν – Ζήνδρος αποχαιρετάει τα δροσερά πλατάνια του Ολύμπου:
Αφήνω γεια στον Όλυμπο
σ’ όλα τα κορφοβούνια.
Σε σας λημέρια έρημα
πλατάνια με τις βρύσες.
Και μιαν αυγή στον πλάτανο, που από μικρό κλωνάρι
εχόντρυνε και πλάτυνε, βυζαίνοντας το αίμα…
βρήκε το τραγικό τέλος ο Κατσαντώνης όπως τραγουδάει στο ομώνυμο ποίημα ο Βαλαωρίτης. Όπως ο ίδιος σημειώνει: «Ο Πλάτανος ήτο εν Ιωαννίνοις ο τόπος της καταδίκης και των μαρτυρίων, ο αιμοσταγής Γολγοθάς, επί του οποίου εβασανίσθησαν τοσούτοι και τοσούτοι ήρωες».
Τα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια, που αποπνέουν το άρωμα της αθάνατης Ελληνικής λεβεντιάς, έχουν συνηθισμένη τους επωδό μαζί με την πράσινη γοητεία των πλατανιάδων, την αγωνία για την ελληνική νεότητα που προμαχεί στις επάλξεις της προγονικής γης:
Αέρας τα φυσάει τα πλατανόφυλλα,
Θεός να τα φυλάει τα Ελληνόπουλα!
*dasarxeio
-Το κείμενο περιλαμβάνεται και στο βιβλίο του Σεραφείμ Κ. Τσιτσά: «Τ’ αγριόδεντρα του βουνού και του λόγγου» (Αθήνα, 1978).


Σάββατο 27 Μαρτίου 2021

 «Ώρα της Γης»: Απόψε σβήνουμε τα φώτα για μία ώρα

Κάνε μια νέα αρχή!
Η φετινή Ώρα της Γης είναι μια ευκαιρία να ενώσουμε τις φωνές μας και να στείλουμε ένα ηχηρό μήνυμα για την προστασία της φύσης και για την ανάγκη να στραφούμε, ατομικά και συλλογικά, σε πιο βιώσιμες επιλογές.
Ελληνικά σπίτια, φορείς, επιχειρήσεις, μνημεία μεταξύ των οποίων και η Ακρόπολη, σβήνουν τα φώτα το Σάββατο 27 Μαρτίου 2021, στις 20:30 συμμετέχοντας στην παγκόσμια εκστρατεία «Ώρα της Γης» για την προστασία του περιβάλλοντος
Κάθε χρόνο εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο εντάσσονται στην πρωτοβουλία ενώνοντας τη φωνή τους για την προστασία του περιβάλλοντος, πολύ δε περισσότερο φέτος που η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με την πανδημία της Covid.
Έτσι και στην Ελλάδα, χιλιάδες πολίτες έχουν δηλώσει συμμετοχή στην «Ώρα της Γης» ενώ δεκάδες φορείς έχουν ανταποκριθεί στο κάλεσμα του WWF Ελλάς να σβήσουν τα φώτα για μία ώρα και να στείλουν το δικό τους μήνυμα.

Παρασκευή 26 Μαρτίου 2021

 

⚠️🐦 Αφίξεις κουρασμένων φτερωτών μεταναστών:

Τα #χελιδόνια, ανάμεσα σε πολλά άλλα μεταναστευτικά πουλιά ολοένα και καταφθάνουν στη #Μεσόγειο, έχοντας κάνει αδιάκοπα φτεροκοπήματα για χιλιάδες χιλόμετρα πάνω από ερήμους και θάλασσες.
Οι καιρικές συνθήκες των τελευταίων ημερών δεν ήταν και οι καλύτερες, με έντονες εναλλαγές, δυσκολεύοντας το ταξίδι τους.
Ακολουθούμε 3 απλές συμβουλές για να κάνουμε ευκολότερη την υποδοχή τους:
👉 Δεν τα πλησιάζουμε και δεν τα ενοχλούμε καθόλου. Όταν φτάνουν είναι αποδυναμωμένα και κάθε περαιτέρω σπατάλη ενέργειας μπορεί να αποβεί γι' αυτά μοιραία.
Τους δίνουμε χρόνο να ανακτήσουν δυνάμεις και μετά απολαμβάνουμε ελεύθερα την παρέα τους 🙂
👉 Δεν προσπαθούμε να τα ταΐσουμε. Τα χελιδόνια τρέφονται με έντομα που τα πιάνουν στον αέρα και δεν δέχονται σπόρους, ψίχουλα και άλλες ανάλογες τροφές
👉 Τα προστατεύουμε από τις οικόσιτες γάτες, μέχρι να αναχωρήσουν ή να καταφέρουν να πετάξουν σε πιο ασφαλές μέρος.
🤗 Καλώς να τα δεχτούμε!
📷 3 σε1: Τρία είδη χελιδονιών (Μιλτοχελίδονο -με πορτοκαλί στήθος-, Σταβλοχελίδονο -με κόκκινο "πρόσωπο"- και Σπιτοχελίδονο -με λευκό ουροπήγιο) που μόλις έχουν φτάσει στην Αττική από την Αφρική, προσπαθούν να προστατευθούν από το κρύο και να ανακτήσουν δυνάμεις.
Φωτ.: Ήρα Θεοφίλου / Elliniki Ornithologiki Etaireia

 Μεταχρωματικό έλκος του πλατάνου

Η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου είναι μία από τις πλέον καταστρεπτικές ασθένειες δασικών δένδρων παγκοσμίως. Ο μύκητας Ceratocystis platani, που προκαλεί την ασθένεια, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2003 στη Μεσσηνία και μέσα σε μία δεκαετία επεκτάθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Το 2010 η ασθένεια διαπιστώθηκε στην Ήπειρο και το 2011 στη Θεσσαλία, ενώ το 2016 και το 2017 είχε επεκταθεί σε ένα μεγάλο μέρος της Στερεάς Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης και της Εύβοιας.
Το παθογόνο έχει νεκρώσει χιλιάδες δένδρων πλατάνου στην Ελλάδα, αρκετά από αυτά αιωνόβια με ογκώδεις διαστάσεις. Ο σημαντικότερος παράγοντας διασποράς του παθογόνου στην Ελλάδα είναι ο άνθρωπος, με μηχανήματα εκσκαφής και εργαλεία κοπής κλάδων. Εάν δεν ληφθούν άμεσα δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσής της ασθένειας, το παθογόνο μπορεί να διαδοθεί ταχύτατα και στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας προκαλώντας μία τεράστια οικολογική καταστροφή.
1. Τι είναι η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου;
Είναι μία ασθένεια που προσβάλλει τα πλατάνια και προκαλείται από έναν μικροσκοπικό μύκητα, που ονομάζεται Ceratocystis platani. Το παθογόνο αυτό αναπτύσσεται μέσα στο ξύλο των δένδρων και προσβάλλει τις ρίζες, τον κορμό και τα κλαδιά των δένδρων.
2. Πόσο σοβαρή είναι η ασθένεια;
Η ασθένεια είναι θανατηφόρος. Ο θάνατος των προσβεβλημένων φυτών είναι αναπόφευκτος. Το παθογόνο έχει τη δυνατότητα να νεκρώσει δένδρα οιουδήποτε μεγέθους και ηλικίας. Στην Πελοπόννησο και στην Ήπειρο τα νεκρά δένδρα από την ασθένεια είναι χιλιάδες.
3. Προσβάλλει άλλα φυτά εκτός από πλατάνια;
Όχι, το παθογόνο αυτό προσβάλλει μόνο είδη πλατάνου. Ο ελληνικός (ανατολικός) πλάτανος (Platanus orientalis), εμφανίζει πολύ μεγάλη ευπάθεια στην ασθένεια. Η ασθένεια είναι επίσης καταστρεπτική και σε άλλα είδη πλατάνου όπως ο αμερικανικός (δυτικός) πλάτανος (Platanus occidentalis), καθώς και στο υβρίδιο μεταξύ των δύο αυτών ειδών, που ονομάζεται σφενδαμνόφυλλος πλάτανος (Platanus Χ acerifolia) και το συναντάμε σε πολλές από τις πόλεις της δυτικής Ευρώπης.
4. Από πού έχει έλθει η ασθένεια;
Ο μύκητας Ceratocystis platani που προκαλεί την ασθένεια έχει εισαχθεί στην Ευρώπη από τη Βόρεια Αμερική. Κατά πάσα πιθανότητα μεταφέρθηκε με κιβώτια από ξύλο πλατάνου από τα αμερικανικά στρατεύματα, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ιταλία και τη Γαλλία. Στην Ελλάδα πιθανολογείται ότι έχει εισαχθεί με φυτά πλατάνου από την Ιταλία.
5. Σε ποιες περιοχές της Ελλάδας έχει βρεθεί η ασθένεια;
Η ασθένεια μέχρι το 2013 είχε βρεθεί σε 5 νομούς της Πελοποννήσου (Μεσσηνίας, Ηλείας, Αρκαδίας, Αχαΐας και Κορινθίας), και στους 4 νομούς της Ηπείρου (Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας, Πρεβέζης και Άρτας) και σε 2 νομούς της Θεσσαλίας (Καρδίτσας και Τρικάλων). Δεν αποκλείεται να υπάρχει και σε άλλες περιοχές και να μην έχει εντοπιστεί.
6. Ποια είναι τα συμπτώματα της ασθένειας;
Στα αρχικά στάδια τα προσβεβλημένα πλατάνια εμφανίζουν μειωμένη βλάστηση, μικροφυλλία ή/και χλώρωση (κιτρίνισμα) των φύλλων.
Στα μεγάλα δένδρα παρατηρούνται νεκρά κλαδιά συνήθως στη μία πλευρά του δένδρου, ενώ στη συνέχεια η προσβολή επεκτείνεται και στα υπόλοιπα κλαδιά.
Σε μικρότερα δένδρα παρατηρείται ολική νέκρωση του δένδρου μέσα σε μία βλαστική περίοδο.
Στις εστίες προσβολής διακρίνονται συνήθως νεκρά δένδρα και δίπλα τους άλλα δένδρα σε διάφορα στάδια προσβολής, με νεκρούς κλάδους και κιτρινισμένα φύλλα.
Στα προσβεβλημένα δένδρα που δεν έχουν νεκρωθεί ακόμα, όταν αφαιρεθεί ο φλοιός, παρατηρείται μεταχρωματισμός του ξύλου σε μορφή λωρίδων χρώματος κυανόμαυρου έως καστανόμαυρου.
7. Πώς διαδίδεται η ασθένεια;
Ο μύκητας εισβάλλει στο δένδρο από πληγές στα κλαδιά, τον κορμό ή τις ρίζες.
Μολυσμένα εργαλεία. Συχνός τρόπος διασποράς της ασθένειας είναι με πριόνια, αλυσοπρίονα, τσεκούρια κ.λπ., που έχουν χρησιμοποιηθεί σε προσβεβλημένα δένδρα και στη συνέχεια σε υγιή.
Εκσκαπτικά μηχανήματα. Η ασθένεια διαδίδεται επίσης με εκσκαπτικά μηχανήματα (μπουλντόζες, εκσκαφείς κ.λπ.) που χρησιμοποιούνται σε περιοχές με προσβολές και στη συνέχεια μεταφέρονται σε άλλες περιοχές.
Αναστομώσεις των ριζών. Σε κάθε εστία προσβολής, το παθογόνο διαδίδεται υπογείως από τα προσβεβλημένα δένδρα στα γειτονικά υγιή με την επαφή και αναστόμωση των ριζών τους.
Μέσα στα ποτάμια και τους χείμαρρους τα προσβεβλημένα δένδρα σπάζουν και μεταφέρονται με το νερό δημιουργώντας νέες εστίες προσβολής.
8. Τι πρέπει να κάνουμε για να προστατέψουμε τα πλατάνια;
Αποφυγή παρεμβάσεων
Αποφεύγουμε την υλοτομία, κλάδευση και την με οιονδήποτε τρόπο πλήγωση των δένδρων πλατάνου, ιδιαίτερα σε περιοχές που έχει εντοπιστεί η ασθένεια.
Αποφεύγουμε την είσοδο μηχανημάτων και τις πάσης φύσεως χωματουργικές εργασίες σε περιοχές που φύονται πλατάνια.
Απολύμανση
Εκσκαπτικά μηχανήματα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ή έχουν χρησιμοποιηθεί σε περιοχές με πλατάνια θα πρέπει να πλένονται με επιμέλεια και να απολυμαίνονται. Επίσης, όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε πλατάνια πρέπει να απολυμαίνονται πριν και μετά τη χρήση τους.
Απολυμαντικά: Για την απολύμανση εργαλείων μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα διάλυμα χλωρίνης 20% ή πράσινο οινόπνευμα ή φορμόλη 5%. Επίσης, εγκεκριμένα σκευάσματα με τεταρτοταγή άλατα του αμμωνίου (quaternaryammonium) ή orthophenylphenol μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απολύμανση εργαλείων και μηχανημάτων.
9. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η ασθένεια σε μία περιοχή;
Όταν η ασθένεια βρίσκεται στα αρχικά στάδια (σε μικρές εστίες προσβολής) μπορούν να ληφθούν μέτρα για την αποτροπή της επέκτασης της ασθένειας στα γειτονικά υγιή δένδρα, μέσω των αναστομώσεων του ριζικού συστήματος.
Χρησιμοποίηση ζιζανιοκτόνων. Νεκρώνονται τα ασθενή φυτά και τα γειτονικά τους υγιή και έτσι αποφεύγεται η διάδοση της ασθένειας μέσω του ριζικού συστήματος.
Καταστροφή των προσβεβλημένων δένδρων. Τα προσβεβλημένα δένδρα καθώς και τα γειτονικά τους που έχουν νεκρωθεί από τα ζιζανιοκτόνα πρέπει να υλοτομούνται και το παραγόμενο ξύλο να καταστρέφεται με καύση.
10. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα νεκρά δένδρα για καυσόξυλα;
Όχι, η υλοτομία και διακίνηση του ξύλου από τα νεκρά δένδρα για καυσόξυλα ή οποιαδήποτε άλλη χρήση ενέχει τον κίνδυνο διάδοσης του παθογόνου σε νέες περιοχές και απαγορεύεται από τη νομοθεσία.
11. Ποιον πρέπει να ειδοποιήσω εάν δω ύποπτα συμπτώματα της ασθένειας;
Εάν παρατηρήσετε δένδρα με ύποπτα συμπτώματα προσβολής ειδοποιήστε τη Δασική Υπηρεσία ή τη Διεύθυνση Γεωργίας της περιοχής σας.
12. Υπάρχουν φυτά πλατάνου ανθεκτικά στην ασθένεια;
Στη Γαλλία έχουν δημιουργηθεί τεχνητά υβρίδια μεταξύ του δυτικού (αμερικανικού) πλατάνου (P. occidentalis) και του ανατολικού πλατάνου (P. orientalis) τα οποία είναι ανθεκτικά στην ασθένεια και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε περιοχές με προσβολές.
*fria

Τετάρτη 24 Μαρτίου 2021

 Η συμβολή των δασών στον αγώνα του 1821

Τα δάση, όπως είναι γνωστό, συνδέονται στενά και πολύπλευρα με τη ζωή των κατοίκων και γενικά με την ιστορία του τόπου.
Ο σύνδεσμος αυτός βασίζεται στην πολύπλευρη, πολύτιμη και τεράστια προσφορά και αξία των δασών προς τον άνθρωπο, γεγονός που προέρχεται από την ίδια τη φυσική ύπαρξη και προορισμό τους μέσα στο όλο συγκρότημα της φύσεως.
Μέσα σ’ αυτή τη σημασία των δασών τοποθετείται και η ιδιαίτερα σημαντική συμβολή τους στις διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις και γενικά στις στρατιωτικές ανάγκες του τόπου, η οποία συμβολή μπορεί να διακριθεί σε άμεση και έμμεση.
Στην άμεση στρατιωτική συμβολή και σημασία των δασών ανάγεται η χρησιμοποίησή τους για κάλυψη και απόκρυψη κινήσεων, για οργάνωση άμυνας και ορμητηρίων, για εξορμήσεις και επιθέσεις.
Γενικά ο χώρος του δάσους, με τη βοήθεια και του συνυπάρχοντος συνήθως ορεινού εδάφους, της ποικιλόμορφης φυσικής διαμορφώσεως της δασικής περιοχής με τις δύσκολες προσπελάσεις κλπ., είναι ο κύριος χώρος των διαφόρων δραστηριοτήτων και επιχειρήσεων στρατιωτικής φύσεως.
Είναι επίσης, ο χώρος του δάσους, ακαταγώνιστος σύμμαχος για τις τοπικές στρατιωτικές δυνάμεις σε κάθε περίπτωση άμυνας και διαφόρων επιθετικών εξορμήσεων.
Όσο όμως ο δασωμένος και συνήθως ορεινός και δυσκολοπροσπέλαστος χώρος είναι ευνοϊκός για τις στρατιωτικές δυνάμεις του τόπου οι οποίες γνωρίζουν γενικά τις συνθήκες της περιοχής, άλλο τόσο αποβαίνει αφάνταστα δυσμενής παράγοντας για τον εχθρό που δε γνωρίζει την περιοχή.
Επίσης τα δάση προσφέρουν την απαραίτητη ξυλεία για στρατιωτικά έργα και εγκαταστάσεις, όπως είναι οχυρώσεις, γέφυρες, πρόχειρες κατοικίες κ.α.
Έτσι τα δάση μπορούμε να πούμε ότι, αποτελούν σπουδαίο πολεμικό παράγοντα με ενεργό συμμετοχή και τεράστια σημασία σε κάθε στρατιωτική ενέργεια.
Εκτός όμως από την άμεση στρατιωτική σημασία, σπουδαιότατη είναι και η έμμεση συμβολή των δασών στις στρατιωτικές ανάγκες και απαιτήσεις.
Από τις περιπτώσεις που φανερώνουν και έμμεση στρατιωτική σημασία των δασών μπορούμε ν’ αναφέρουμε την υγιεινή τους επίδραση η όποια αποβαίνει αξιόλογος πολεμικός παράγοντας διά της διατηρήσεως των κατοίκων υγιείς, ρωμαλέους, με αντοχή σε κακουχίες – κόπους – στερήσεις και ταλαιπωρίες, προσόντα τα όποια ανέκαθεν αναγνωρίζονται σαν ξεχωριστά πλεονεκτήματα από στρατιωτική άποψη.
Τα δάση, επίσης, επιδρούν και ψυχικά, τονώνουν το ηθικό, γιγαντώνουν τη θέληση, δυναμώνουν την πίστη, ανδρειεύουν την καρδιά, ατσαλώνουν το σθένος και διατηρούν τους κατοίκους με ψυχική ρώμη και αυτοπεποίθηση, με θάρρος και τόλμη τα όποια αποτελούν προσόντα που εκτιμιούνται σαν πολύτιμα εφόδια σε καιρό πολέμου.
Επίσης, η άσκηση του κυνηγιού για τροφή που συνδέεται στενά με τα δάση και γενικά με το δασικό χώρο, προσφέρει πολύτιμη εξάσκηση, σκληραγωγία και έμμεση εκπαίδευση πολεμιστών, γι’ αυτό και θεωρήθηκε σαν άριστη πολεμική και στρατιωτική προετοιμασία, ονομασθείσα μάλιστα «φαιδρά» και «χαρίεσσα» αδελφή πολέμου.
Ακόμα, στα δάση συνήθως καταφεύγουν σε καιρό πολέμου, πολλοί κάτοικοι για να προστατευθούν, να συντηρηθούν και να βοηθήσουν ποικιλότροπα στις διάφορες στρατιωτικές ανάγκες και επιχειρήσεις.
Από την ποικίλη και σημαντική αυτή προσφορά και σημασία των δασών θα σταθούμε στο μεγάλο ιστορικό γεγονός του Έθνους, στον αγώνα του 1821, για να γνωρίσουμε πιο συγκεκριμένα, από πιο κοντά και πιο ζωντανά τη μεγάλη στρατιωτική σημασία τους, αναζητώντας την πολύπλευρη συμβολή τους στο ανεπανάληπτο αυτό θαύμα της παγκόσμιας ιστορίας.
Η επανάσταση του 1821, η ιστορική αυτή εποποιΐα, δεν ήρθε ξαφνικά αλλά αφού προηγήθηκε ένας επικός πολύχρονος απελευθερωτικός αγώνας του Ελληνικού Έθνους, ένας μακροχρόνιος αδυσώπητος πόλεμος σε πολλά μέτωπα.
Στο δύσκολο αυτόν αγώνα τα δάση συμμετείχαν πολύπλευρα, βοήθησαν σημαντικά και συνέβαλαν ουσιαστικά στην επιτυχία του.
Μέσα στην ιστορία του μεγάλου αγώνα, τα δάση είχαν τη δική τους θέση, έγραψαν μια ξεχωριστή δική τους ιστορία.
Από την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως και σε όλη τη διάρκεια της τουρκικής κατακτήσεως, επικράτησε μια τάση φυγής και απομακρύνσεως των κατοίκων προς ασφαλέστερα μέρη με βασικό λόγο τη μη υποταγή και υποδούλωσή τους, την ασφάλεια και περιφρούρηση της ζωής τους, τη διατήρηση της ανεξαρτησίας στον τρόπο ζωής και εργασίας και γενικά τη διατήρηση και υπεράσπιση της ελευθερίας τους.
Είναι πολλοί εκείνοι που εγκατέλειψαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους, κατέφυγαν και εγκαταστάθηκαν σε ορεινά, απρόσιτα και δασωμένα μέρη όπου οργάνωσαν τη ζωή τους.
Από τότε αρχίζει μια νέα φάση και στην ιστορία των δασών όπως γενικότερα στην ιστορία του τόπου.
Τα βουνά και τα δάση γίνονται καταφύγιο, κρησφύγετο και προσωρινή ή μόνιμη εγκατάσταση συνεχώς και περισσοτέρων κατοίκων.
Από την τότε ζωή των κατοίκων μέσα στα δάση στα οποία βρίσκανε ξεχωριστή ασφάλεια και προστασία έμεινε και η χαρακτηριστική φράση: «Όσα φυλάει η πουρναριά, δεν φυλάει η Παναγιά».
Εκεί, στο δασικό ορεινό χώρο, δημιουργούνταν μια καινούργια ζωή και άρχιζε ένας σκληρός αγώνας εναντίον του κατακτητή.
Τα δάση με την ξυλεία τους βοηθούν να δημιουργηθούν οι νέες κατοικίες πάνω στα βουνά και μέσα στα δάση, να κατασκευασθούν τα απαραίτητα εργαλεία και σκεύη.
Δάση εκχερσώνονται και παραχωρούν τη θέση τους σε καινούργιες και συνεχώς επεκτεινόμενες γεωργικές καλλιέργειες.
Συντηρούν την αυξανόμενη και εντατικοποιούμενη κτηνοτροφία, ακόμα και με την, σε βάρος του, υποβάθμισή τους, περιορισμό τους ή και εξαφάνισή τους.
Εξασφαλίζουν εργασία σε όσους εγκαθίστανται στο δασικό χώρο και αποβαίνουν κύριος οικονομικός παράγοντας.
Καλύπτουν τις αυξανόμενες ανάγκες σε πάσης φύσεως δασικά προϊόντα όπως ξυλεία κατασκευών, καυσόξυλα κλπ.
’Εξασφαλίζουν επίσης στους κατοίκους τροφή όπως θηράματα, καρπούς, χόρτα κλπ.
Γενικά τα δάση συνεχίζουν να προσφέρουν τις πολλές και σημαντικές ωφέλειες και προϊόντα τους προς όλους τους κατοίκους, σ’ αυτούς που ήταν εγκατεστημένοι στα δάση ή στους κάμπους, στα χωριά ή στις πόλεις, βοηθώντας έτσι πολύπλευρα και ουσιαστικά στη νέα κατάσταση που δημιουργείται.
Η τάση όμως των κατοίκων, προς τα βουνά και τα δάση, συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας.
Έτσι συνεχώς και περισσότεροι κάτοικοι κατέφευγαν και συγκεντρώνονταν στα βουνά και στα δάση όπου ανέπτυξαν, με την πάροδο του χρόνου ελεύθερες Κοινότητες.
Μακρυά από τις πιέσεις, τις ταπεινώσεις, και τους διωγμούς του κατακτητή οι κάτοικοι του ορεινού δασικού χώρου, μπόρεσαν και δημιούργησαν αξιόλογες κοινωνικές και εμπορικές σχέσεις ακόμα και με τον ευρωπαϊκό χώρο, καλλιέργησαν τα γράμματα και τις τέχνες και γενικά ανέπτυξαν μια αξιοθαύμαστη κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική δραστηριότητα.
Έτσι δημιουργήθηκαν διάφορα Κέντρα όπως είναι στο Πήλιο, σε νησιά του Αιγαίου, σε Κοινότητες της Πελοποννήσου, στα γνωστά Αμπελάκια, στο Μέτσοβο, στο Ζαγόρι, στη Νάουσα και σε πολλά άλλα μέρη.
Γενικώτερα η ζωή, οι διάφορες εκδηλώσεις και δραστηριότητες των κατοίκων, στον ορεινό και δασικό χώρο, εμφανίζονται στενά δεμένες με τα δάση και τη δασοπονία.
Σέ μερικές περιοχές μάλιστα τα δάση ήταν ο κυριότερος παράγοντας της οικονομίας και η δασοπονία αποτελούσε πολύτιμο και σημαντικό τομέα απασχολήσεως των κατοίκων.
Η εκμετάλλευση των δασών υπήρξε ελεύθερη, χωρίς να είναι δυνατή κρατική επέμβαση.
Η οθωμανική διοίκηση ενδιαφέρονταν μόνο για τους φόρους των δασικών προϊόντων δηλαδή της δεκάτης και άλλων δοσιμάτων. Γ’ αυτό, οι υλοτομίες εποπτεύονταν από τους τιμαριώτες και βοεβόδες οι όποιοι ανέθεταν την παρακολούθησή τους στους ειδικούς αγάδες επί των δασών. Ενώ σημαντικές εκτάσεις δασών όπως επίσης βοσκοτόπων και γεωργικής γης, περιήλθαν στην κυριότητα του τούρκικου κράτους.
Επίσης δεν υπήρχαν όργανα για την καθοδήγηση και παρακολούθηση σωστής εκμεταλλεύσεως και διαχειρίσεως των δασών, και δασικά αδικήματα για υλοτομίες, εκχερσώσεις, εμπρησμούς, βοσκή κλπ. δεν βεβαιώνονταν.
Τα βουνά και τα δάση με όλη την πολύπλευρη και πολύτιμη συμβολή τους για τη ζωή των κατοίκων, βοήθησαν περαιτέρω στη διαφύλαξη και συνέχιση της πλούσιας παραδόσεώς μας και στάθηκαν απόρθητο φρούριο στις πιέσεις για εξισλαμισμό του ελληνικού πληθυσμού, γεγονός που έκανε αργότερα τον Κοσμά τον Αιτωλό να εξυμνήσει τη ζωή πάνω στα βουνά σαν την πιο πλησιέστερη προς το χριστιανικό ιδανικό.
Στα βουνά και στα δάση όμως δε συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι μόνο για να είναι μακρυά από τον κατακτητή, για να ζουν ελεύθεροι, αλλά και για να αγωνιστούν κατά του κατακτητή με κάθε τρόπο και μέσο.
Έτσι τα βουνά και τα δάση έγιναν το καταφύγιο και το ορμητήριο για τη ζωή και τη λευτεριά, φρούρια, προστασίας για τη ζωή, προπύργια αγώνων και κάστρα της λευτεριάς.
Δεν υπήρχε βουνό, δεν έμεινε δάσος που να μη κατοικηθεί και να μη συμμετέχει στη νέα ζωή και στον καινούργιο αγώνα των κατοίκων.
Από εκεί περίμεναν όλοι το ξεκίνημα το ξεσήκωμα, το φεγγοβόλημα του λυτρωμού, τον ερχομό της λευτεριάς.
Και πράγματι, εκεί στα βουνά και στα δάση πρωτοακούστηκαν και αντήχησαν παντού οι σάλπιγγες του μεγάλου ξεσηκωμού του Έθνους.
Εκεί πάνω πρωτοχάραξε η μέρα του μεγάλου αγώνα.
Εκεί πρωτόφεξε το φως της λευτεριάς.
Εκεί άρχισε να χάνει τη δύναμή της η μεγάλη νύχτα της σκλαβιάς.
Εκεί φύτρωσε η ελπίδα, θέριεψε η πίστη και έγιναν αγώνας.
Εκεί η καρτερία έγινε δύναμις, το θάρρος αγώνας, η ελπίδα θυσία και η απόφαση λευτεριά.
Εκεί το φως της λευτεριάς πρωτοδιέλυσε την απέραντη σκληρή νύχτα της σκλαβιάς, το σκοτάδι των 400 χρόνων.
Εκεί ακούστηκε κι’ αντήχησε, σ’ όλα τα βουνά και τα λαγκάδια, το σύνθημα της εξεγέρσεως. «Ελευθερία ή Θάνατος».
Οι επανειλημμένες εξεγέρσεις των Ελλήνων μετατρέπουν τα βουνά και τα δάση σε πεδία μαχών.
Οι κλέφτες και αμαρτωλοί για την ανεξαρτησία και την ελεύθερη ζωή τους αλλά και για τις εξορμήσεις τους είχαν σαν περιοχή κυριαρχίας τους τα βουνά και τα δάση όπου έμεναν συνεχώς ή τον περισσότερο χρόνο.
Για ένα μάλιστα καλό λημέρι, ορεινό ή χαμηλό, μόνιμο ή προσωρινό, απαραίτητο στοιχείο για την άσφάλειά του ήταν το δάσος.
Εκεί, στα αρματολίκια και στα λημέρια των κλεφτών, στα ορεινά κρησφύγετα, στα δασωμένα βουνά, μαθαίνουν οι “Έλληνες να πολεμούν.
Η ζωή και οι αγώνες τους δένονται στενά με την Ελληνική φύση, τα βουνά και τα δάση.
Εκεί, στα βουνά και στα δάση, στο χώρο της Κλεφτουριάς, μαζεύονταν συνεχώς και περισσότεροι νέοι που προτιμούσαν τις κακουχίες και τους κινδύνους, τη σκληρή ζωή και τους αγώνες, από τη ζωή του ραγιά.
Ο σκλαβωμένος λαός συγκινούνταν ιδιαίτερα από το ανέβασμα στα βουνά και στα δάση, στην ελεύθερη ζωή, γι’ αυτό και με πολλά και χαρακτηριστικά δημοτικά τραγούδια ζωντάνευε τη ζωή των αρματολών και των κλεφτών στα βουνά και στα δάση καθώς και τους αγώνες τους για την Πατρίδα και τη λευτεριά.
Εκεί, στις απρόσιτες και δασωμένες περιοχές, οργανώθηκε η Κλεφτουριά κι’ εκεί μπόρεσε να εξασφαλίσει την ύπαρξή της και να αγωνίζεται κατά της σκλαβιάς.
Από εκεί ξεχύθηκε η ορμή, η ακατανίκητη θέληση και η αποφασιστικότητα για τη λευτεριά.
Σέ όλα τα βουνά και τις βουνοκορφές, τα δάση και τις λαγκαδιές αντιλαλεί η αντρεία των αγωνιστών και η πίστη τους στον αγώνα για τη λευτεριά.
Εκεί, στα βουνά και στα δάση, μέρα και νύχτα, με βροχή και με χιόνια με κρύο και παγωνιά ατσαλώνεται η θέληση, γιγαντώνεται το θάρρος και εμψυχώνεται κάθε Έλληνας.
Εκεί, στα βουνά με το τσαπί στο χέρι και το τουφέκι στον ώμο. Εκεί στα δάση με το τσεκούρι στο χέρι και το σπαθί στη μέση, οι κάτοικοι γράφουν καινούργιες σελίδες δόξας, καινούργια ένδοξη ιστορία.
Εκεί μέσα στα δέντρα του δάσους ξαναγεννιέται το αθάνατο δέντρο της λευτεριάς.
Σέ όλη όμως την περίοδο της σκλαβιάς, κατά τη διάρκεια των συνεχών αγώνων και σε κάθε περίπτωση έξεγέρσεων και συγκρούσεων, επαναστάσεων και μαχών, τα δάση που ήταν πάντα παρόντα και συμμετείχαν πολύπλευρα, απετέλεσαν και ιδιαίτερο στόχο εξοντώσεως και κυρίως με εμπρησμούς.
Δεν υπήρχε σχεδόν δάσος στο όποιο να μη μπήκε φωτιά με σκοπό την απομάκρυνση ή την εξόντωση, από την περιοχή, των κλεφτών, των αγωνιστών.
Πολλά δάση κάηκαν κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας για λόγους εκδικήσεως ή για αναγκαστική εγκατάλειψή τους (της περιοχής) από τους κατοίκους και αγωνιστές.
Οι φωτιές όμως που έκαψαν τα δάση έδωσαν δύναμη στον αγώνα και κράτησαν άσβεστη τη φλόγα για τη λευτεριά.
Με τα βουνά και τα λαγκάδια, τα καταράχια και τις ρεματιές, τα δέντρα και τα δάση συνδέθηκαν λοιπόν στενά η ζωή και οι αγώνες των αγωνιστών του 1821.
Αυτός ο τόπος έγινε επίσης τάφος και κοιμητήρι των ηρωικών αγωνιστών του 1821 και φυλάγει για πάντα τη μνήμη και τη δόξα τους.
Αναμφισβήτητα λοιπόν υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική και πολύτιμη η συμβολή των δασών κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και την επανάσταση του 1821. Βοήθησαν αποτελεσματικά, συμμετείχαν πολύπλευρα στην τρομερά δύσκολη και τεράστια προσπάθεια των Ελλήνων για να συνεχιστεί η ζωή, οι παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα, τα γράμματα και οι τέχνες και προπαντός το αιώνιο Ελληνικό πνεύμα, η ελεύθερη Ελληνική ψυχή, η αθάνατη ΕΛΛΑΔΑ.
Από τον ΑΣΤΕΡΙΟ ΖΑΧΑΡΗ, Δασολόγο