Άνδρος: Κατασκευάζουν αιολικό σε τόπο-μνημείο με αρχαίες ξερολιθιές και μονοπάτια!!!

Μεγάλες αντιδράσεις προκαλούν στην Άνδρο οι εργασίες κατασκευής αιολικού σταθμού, ισχύος 15 MW, στη θέση "Φραγκάκι", της Δημοτικής Ενότητας Κορθίου. Οι πέντε ανεμογεννήτριες αναμένεται να τοποθετηθούν στη νότια Άνδρο σε έναν τόπο-μνημείο με αρχαίες ξερολιθιές και λιθόκτιστα πεζοπορικά μονοπάτια. Ήδη λαμβάνουν χώρα εκσκαφές για τη διάνοιξη των δρόμων και των θεμελίων των υπό ανέγερση ανεμογεννητριών.

Η κατασκευή του Αιολικού Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας μέσω της εγκατάστασης πέντε ανεμογεννητριών, ισχύος 3 MW εκάστη, έλαβε τον Μάρτιο του 2020 τη σχετική άδεια Παραγωγής και Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) τον Απρίλιο του 2018. Σε συνέχεια της ΑΕΠΟ, φορείς και σύλλογοι της Άνδρου κατέθεσαν αίτημα ακύρωσης της εν λόγω απόφασης στο Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά και αυτό απορρίφθηκε (4/12/2019). Οι κάτοικοι του νησιού συνεχίζουν τον αγώνα τους, σε μια προσπάθεια να μην ολοκληρωθεί η κατασκευή του κάνοντας λόγο για μια οικολογική και πολιτιστική καταστροφή.

Μέλη της ομάδας πολιτών «Save Andros» επισημαίνουν ότι «βρισκόμαστε στην αρχή μιας μεγάλης καταστροφής σε ένα τοπίο -μνημείο της κυκλαδικής αυτής γης. Ένα υπέροχο τοπίο που αποτελείται από αρχαίες ξερολιθιές

(UNESCO), λιθόκτιστα πεζοπορικά μονοπάτια ενώ εκκρεμούν η εκδίκαση προσφυγής στο ΣτΕ κατά της άδειας εγκατάστασης και το αίτημα αναστολής εργασιών στο ΣτΕ. Το πεζοπορικό δίκτυο Andros Routes καταστρέφεται αν και έχει διαφημιστεί τα τελευταία χρόνια. Έλληνες και ξένοι περιπατητές έχουν την τύχη να επισκέπτονται την πεζοπορική διαδρομή 19, τη νοτιότερη διαδρομή του δικτύου πεζοπορικών διαδρομών της Άνδρου».

Ο δήμαρχος Άνδρου Δημήτρης Λοτσάρης αναφέρθηκε στη σημασία της εκπόνησης ενός ειδικού χωροταξικού σχεδίου. «Νομικά πλέον δεν μπορούμε να κάνουμε οτιδήποτε διότι έχει δοθεί η άδεια εγκατάστασης και έχουν επιλυθεί οι όποιες εκκρεμότητες. Βασική μου επιδίωξη είναι να σταματήσει από εδώ και πέρα η κατασκευή επιπλέον αιολικών πάρκων διότι ο προσανατολισμός της διοίκησής μας είναι η ανάδειξη αειφόρων και ήπιων μορφών τουριστικών δραστηριοτήτων, όπως ο πεζοπορικός τουρισμός. Χρειάζεται να καταρτιστούν ειδικά χωροταξικά σχέδια, αυτή είναι η αντιπρόταση μας στην εγκατάσταση των αιολικών πάρκων στη χώρα».

Από την πλευρά της, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει εκφράσει έντονες ανησυχίες και τις αντιρρήσεις της, τονίζοντας ότι οι διαθέσιμες επιστημονικές πληροφορίες δεν ελήφθησαν υπόψη ούτε στην Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση ούτε στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου, ούτε από την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων.

Για μια περίπλοκη κατάσταση κάνει λόγο ο Νίκος Τσιόπελας, υπεύθυνος Δράσεων Διατήρησης της Ορνιθολογικής. «Η δυνητική περιβαλλοντική βλάβη από την κατασκευή ενός ΑΣΠΗΕ εξαρτάται από την ορθή ή μη χωροθέτησή του, από τα μέτρα πρόληψης που θα εφαρμοστούν αλλά και την επιπλέον όχληση που συνεπάγεται η διάνοιξη νέων δρόμων και η ανθρώπινη παρουσία εν γένει . Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί τον πυρήνα της επικράτειας του Σπιζαετού, σπάνιου και προστατευόμενου είδους αετού, χαρακτηριστικό του Μεσογειακού τοπίου. Αυτή είναι η περιοχή του και οι φωλιές που φτιάχνει είναι οι ίδιες για πολλές γενιές. Όταν μια περιοχή διατηρεί το είδος του Σπιζαετού, θα πρέπει να αποφεύγεται κάθε όχληση και αλλοίωση του ενδιαιτήματος που μπορεί να οδηγήσει σε εκτοπισμό ή θάνατο των πουλιών. Στην προκειμένη περίπτωση αυτό δεν έτυχε της δέουσας σημασίας και πλέον βρισκόμαστε στο στάδιο κατασκευής του Αιολικού Σταθμού. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό ότι αυτό το έργο δημιουργεί κακό προηγούμενο για αντίστοιχες περιπτώσεις όσον αφορά την αδειοδότηση Αιολικών Σταθμών στη χώρα», αναφέρει.

Σύμφωνα με τον κ. Τσιόπελα, συντονιστή της Ορνιθολογικής στο Έργο LIFE Bonelli eastMed για την προστασία του Σπιζαετού στην Ανατ. Μεσόγειο, η κοντινότερη στο Αιολικό Πάρκο φωλιά Σπιζαετού είναι στα 600 μέτρα, ενώ σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 3 έως 6 χλμ.

Παράλληλα, στην ίδια θέση, σχεδιάζεται και δεύτερος Αιολικός Σταθμός συνολικής ισχύος 21,6 MW αποτελούμενος από έξι ανεμογεννήτριες, ισχύος 3,6 MW εκάστη.

Στην περιοχή έχει καταγραφεί η παρουσία ζεύγους Σπιζαετών και από τους μελετητές του έργου του ΑΣΠΗΕ. Επίσης οι χάρτες μετακινήσεων του είδους που δίνει η ΕΟΑ, επιβεβαιώνουν τον πυρήνα της εκτιμώμενης επικράτειας του είδους στην περιοχή, χωρίς ωστόσο να κάνουν οποιαδήποτε ουσιαστική αναφορά στις θέσεις φωλιάσματος.

Πριν από λίγο καιρό το ΥΠΕΝ και αρμόδιες υπηρεσίες έλαβαν μια 15σελιδη επιστολή-καταπέλτη του προγράμματος LIFE Bonelli eastMed για το Αιολικό Πάρκο στο Φραγκάκι και το σύνολο της ΖΕΠ του νησιού και ειδικότερα για την περιοχή, σύμφωνα με την οποία:

«1. Δεν έγινε χαρτογραφική αποτύπωση των παρατηρήσεων του είδους δηλαδή η καταγραφή σε γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών των πτήσεων (trajectories) και η εκτίμηση της χρήσης της περιοχής καθώς και των πολυγώνων των ΑΣΠΗΕ (πυκνότητα παρατηρήσεων ή αριθμός διελεύσεων) από αυτό. Χρειάζονται ημερήσιες παρατηρήσεις ή δειγματοληπτικές περίοδοι που θα κάλυπταν διαδοχικά τμήματα μίας ημέρας (π.χ. εκ περιτροπής τρίωρα σε διαδοχικές επισκέψεις) ώστε να συμπληρωθεί ένας ημερήσιος κύκλος και οι δειγματοληψίες να είναι αντιπροσωπευτικές για όλες τις ώρες της ημέρας και εποχές. Με αυτόν τον τρόπο θα ήταν δυνατή η εκτίμηση της επικινδυνότητας πρόσκρουσης με βάση τον ημερήσιο αριθμό των διασχίσεων (και αναγωγή τους ανά έτος). Ουσιαστικά τα νούμερα αυτά θα πρέπει να αποκτήσουν βιολογική έννοια δηλαδή από τον θεωρητικό αριθμό επικίνδυνων διασχίσεων ανά έτος, να γίνει ετήσιος υπολογισμός των αναμενόμενων θανατηφόρων προσκρούσεων και στη συνέχεια εκτίμηση των επιπτώσεων του έργου σε επίπεδο πληθυσμού για το είδος με χρήση κατάλληλων λογισμικών.

2. Δεν εκτιμήθηκαν (με επιστημονικά τεκμηριωμένη μεθοδολογία) οι σωρευτικές επιπτώσεις ειδικά ως προς την εκτόπιση και τον κίνδυνο πρόσκρουσης με τις πτερωτές των Α/Γ εφόσον εντός των ορίων της ΖΕΠ GR4220028 χωροθετούνται ακόμη πέντε ΑΣΠΗΕ (συνολικής ισχύος 138 MW). Οι αθροιστικές επιπτώσεις αιολικών στην ορνιθοπανίδα αποτελεί βασική παράμετρο από διαχειριστική άποψη και υποχρέωση σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και τους αντίστοιχους οδηγούς καλής πρακτικής της ΕΕ, όπως τους Wind Energy Developments and Natura 2000 (guidance document2 ) και τη νεότερη έκδοσή του που αναμένεται μέσα στο 2020, και τους οδηγούς για το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ). 2 https://ec.europa.eu/environment/nature/natura management/docs/Wind_farms.pdf «Διατήρηση & Διαχείριση του πληθυσμού του Σπιζαετού στην Ανατολική Μεσόγειο

3. Δεν πραγματοποιήθηκε ακριβής οριοθέτηση της επικράτειας του είδους της γενέθλιας περιοχής (breeding site) και χωρική αποτύπωση της έκτασης των περιοχών τροφοληψίας (foraging areas) του είδους. Αυτό θα απαιτούσε πρόγραμμα τηλεμετρίας διάρκειας 12-24 μηνών που να περιλαμβάνει όλα τα στάδια του αναπαραγωγικού κύκλου του είδους. Με βάση αυτά τα στοιχεία θα έπρεπε μετά έκταση ίση με το 50-75% του ζωτικού του χώρου (home range) της επικράτειας (territory) να συμπεριληφθεί στη Ζώνη Α της επικείμενης ζώνωσης όπως προβλέπεται στις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) που εκπονούνται για τις ΖΕΠ της χώρας αυτήν την περίοδο (με αναθέσεις) από το ΥΠΕΝ. Στην σχετική ΕΠΜ της Άνδρου θα πρέπει να ενσωματωθεί αναθεωρημένο και το υπάρχον Διαχειριστικό Σχέδιο).

4. Δεν έγινε με σαφή και τεκμηριωμένο τρόπο ο ορισμός των αποστάσεων ασφαλείας των Α/Γ από τις θέσεις αναπαραγωγής (ενεργές και εναλλακτικές) του είδους το οποίο είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε προσκρούσεις και εκτοπισμό (Wind energy developments & NATURA 2000, European Commission, pp. 95-97). Ειδικότερα για τα είδη του γένους Aquila μία ζώνη αποκλεισμού ακτίνας 3- 6 km από τις φωλιές τους αποτελεί την ελάχιστη ενδεδειγμένη ασφαλή απόσταση από ΑΣΠΗΕ ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα πρόσκρουσης σε Α/Γ. Παράλληλα η αναπαραγωγική επιτυχία των ειδών μειώνεται με τον αυξανόμενο αριθμό Α/Γ σε ακτίνα 3 km από τις φωλιές λόγω θνησιμότητας των ενηλίκων ατόμων ενώ κατά άλλους η απόσταση των 6 km θεωρείται επιτακτική εάν θέλουμε να διασφαλίσουμε τη διατήρησή τους.

5. Δεν τηρήθηκε καμία ελάχιστη ενδεδειγμένη απόσταση ασφαλείας στη θέση «Φραγκάκι» αλλά αντιθέτως παραβιάστηκε καθολικά, αφού στο σύνολο των δύο ΑΣΠΗΕ (Χάρτης 3) η ενεργή θέση αναπαραγωγής του είδους απέχει κατά μέσο 2.9 km από όλες τις Α/Γ που χωροθετούνται εντός της επικράτειάς του ενώ το 48% εξ αυτών εντοπίζονται σε απόσταση λιγότερη των 3 km. Ειδικότερα οι Α/Γ βρίσκονται σε απόσταση μικρότερης των 2 km από τη συγκεκριμένη θέση φωλιάσματος ενώ περισσότερες από το 50% των Α/Γ χωροθετούνται σε απόσταση ‪600-850‬m από αυτήν (με καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό του είδους στη ΖΕΠ της Άνδρου). Επίσης αναλογιζόμενοι το μέγεθος της επικράτειας του είδους που ανάλογα τη διαθεσιμότητα της τροφής έχει υπολογιστεί σε 32-130 km2 «Διατήρηση & Διαχείριση του πληθυσμού του Σπιζαετού στην Ανατολική Μεσόγειο» «Conservation & Management of the Bonelli's eagle population in east Mediterranean» LIFE17 NAT/GR/000514 (Acronym: LIFE Bonelli eastMed) 20104 ) και δεχόμενοι πως η επικράτεια επεκτείνεται κυκλικά γύρω από τη θέση αναπαραγωγής (central place foraging; Wetterer 1989, Bell 19905 ) η ακτίνα που το είδος δραστηριοποιείται κυμαίνεται σε απόσταση 3.2-6.4 km2 από τον βράχο φωλιάσματος. Οι αποστάσεις αυτές συμπίπτουν απόλυτα με τις προτεινόμενες αποστάσεις ασφαλείας θέσεων φωλιάσματος των ειδών του γένους Aquila από Α/Γ αλλά δυστυχώς καταστρατηγούνται από τις προτεινόμενες εγκαταστάσεις Α/Γ στη θέση «Φραγκάκι».

6. Δεν αποσαφηνίστηκε η συμβατότητα των ΑΣΠΗΕ με τους στόχους διατήρησης του Δικτύου NATURA 2000 και τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ για τη συγκεκριμένη ΖΕΠ (δηλ. αν η κατάσταση διατήρησης του είδους θα επηρεαστεί από τα έργα εντός της). Αυτό θα έπρεπε να γίνει σύμφωνα με τους στόχους διατήρησης του Δικτύου NATURA 2000 και τις απαιτήσεις των Οδηγιών για τη φύση της ΕΕ, δηλαδή: α) Ποια είναι η κατάσταση διατήρησης και οι ευνοϊκές τιμές αναφοράς των ειδών και οικοτόπων που απαντώνται στην περιοχή (λαμβάνοντας υπόψη και τους πληθυσμούς σε εθνικό επίπεδο) και κυρίως κατά πόσο (%) αυτές θα επηρεαστούν από το έργο, β) Ποιοι είναι οι στόχοι διατήρησης της ΖΕΠ που επηρεάζονται από τα έργα ΑΠΕ και κατά πόσο αυτά συνάδουν με αυτούς. Όμοια σύμφωνα με το άρθρο 10 του Ν. 4014/ 2011 σχετικά με τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης για έργα και δραστηριότητες σε περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο NATURA 2000 αναφέρεται πως στην Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) του έργου θα πρέπει να λαμβάνονται ιδιαιτέρως υπόψη οι στόχοι διατήρησης της περιοχής (άρθρο 6.3, Οδηγία 92/43/ΕΟΚ), οι οποίοι δυστυχώς δεν έχουν καθοριστεί από το Ελληνικό Κράτος, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 8, §2 του Ν. 3937/2011 για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας οι στόχοι διατήρησης θα πρέπει για την κάθε περιοχή του Δικτύου NATURA 2000 να είναι μετρήσιμοι, ενδεδειγμένοι, περιεκτικοί και συνεκτικοί.

7. Δεν αποτιμήθηκε η σημασία της ΖΕΠ της Άνδρου στη μετακίνηση των μεταναστευτικών αρπακτικών επί του άξονα Κυκλάδων-Εύβοιας αλλά και ως συνδετικός κρίκος του πληθυσμού του Σπιζαετού των Κυκλάδων με εκείνου της νότιας Εύβοιας, που επίσης έχει επιβαρυνθεί ανεπανόρθωτα λόγω της υπέρμετρης εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ. Τα δεδομένα αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά στην αποτίμηση των σωρευτικών επιπτώσεων των ΑΣΠΗΕ στο είδος και θα έπρεπε να εξεταστούν συνδυαστικά, δηλαδή της ενδεχόμενης θνησιμότητας και εκτόπισης ενήλικων και νεαρών ατόμων του είδους στον πληθυσμό των Κυκλάδων

*του Νίκου Αβουκάτου-